ชมรมสวพฤกษศาสตร์โรงเรียนฯ พืชศึกษา "ฟักข้าว"
ชื่อสามัญ : Spring Bitter Cucumber
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Momordica cochinchinensis Spreng.
วงศ์ : CUCURBITACEAE
ชื่ออื่น : จังหวัดปัตตานี "ขี้กาเครือ" จังหวัดตาก "ผักข้าว" จังหวัดแพร่ "มะข้าว"
ขยายพันธุ์ : วิธีปักชำและวิธีเพาะเมล็ด
ลักษณะทั่วไป : ฟักข้าวเป็นไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้ใหญ่หรือรั้วบ้าน เถาสีเขียวอมเหลือง เถาแก่มีข้อโปนออกเป็นปุ่ม ผิว ของเถาจะมีเม็ดสีขาวเล็ก ๆ กระจายอยู่ทั่วไป เจริญเติบโตมากน้อยขึ้นกับแหล่งที่ปลูก เส้นผ่าศูนย์กลางของเถา 0.5 - 1 ซม.
ใบ : ใบเป็นใบเดี่ยว รูปร่างคล้ายใบโพธิ์ ตัวใบแบ่งเป็น 3 ช่วง สีเขียว เส้นผ่าศูนย์กลางของใบประมาณ 10 - 20 ซม. ยาว 5 - 10 ซม. มีหนวดไว้สำหรับเกาะ
ดอก : ดอกเป็นดอกแยกเพศ คือ ดอกตัวผู้และดอกตัวเมีย ดอกตัวผู้สีเหลือง มีกลีบดอก 5 กลีบ กลีบรูปไข่ยาวประมาณ 5 - 7 ซม. ดอกตัวเมียเล็กกว่า
ผล : ผลรูปร่างกลมรี เนื้อแน่นฉ่ำน้ำ มีหนามเล็กขนาด 3 - 4 มม. อยู่บริเวณผิวรอบผล ผลยาว 10 - 15 ซม. กว้าง 6 - 10 ซม. ผลดิบสีเหลือง ผลสุกสีแดงหรือแดงส้ม เมล็ดรูปไข่
มีจำนวนมาก ยาว 2.6 - 2.8 ซม. กว้าง 1.6 - 2.1 ซม.
ประโยชน์ :
ใบ : รสขมเย็น แก้ไข้ตัวร้อน ถอนพิษอักเสบ ตำพอกแก้ปวดหลัง แก้กระดูกเดาะ แก้ฝี แก้พิษ
เมล็ด : รสมันเมาเย็น ดิบเป็นพิษ คั่วให้กรอบรับประทานบำรุงปอด แก้ฝีในปอด แก้ไอ ขับปัสสาวะ แก้ท่อน้ำดีอุดตัน ใช้แทนเมล็ดแสลงใจ(โกฐละกลิ้ง)ได้
ราก : รสเบื่อเย็น ต้มดื่มถอนพิษทั้งปวง ถอนพิษไข้ ขับเสมหะ แก้เข้าข้อ ปวดตามข้อ แช่น้ำสระผม แก้ผมร่วง ฆ่าเหา
ผลอ่อน : ใบอ่อน ลดน้ำตาลในเลือด
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Momordica cochinchinensis Spreng.
วงศ์ : CUCURBITACEAE
ชื่ออื่น : จังหวัดปัตตานี "ขี้กาเครือ" จังหวัดตาก "ผักข้าว" จังหวัดแพร่ "มะข้าว"
ขยายพันธุ์ : วิธีปักชำและวิธีเพาะเมล็ด
ลักษณะทั่วไป : ฟักข้าวเป็นไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้ใหญ่หรือรั้วบ้าน เถาสีเขียวอมเหลือง เถาแก่มีข้อโปนออกเป็นปุ่ม ผิว ของเถาจะมีเม็ดสีขาวเล็ก ๆ กระจายอยู่ทั่วไป เจริญเติบโตมากน้อยขึ้นกับแหล่งที่ปลูก เส้นผ่าศูนย์กลางของเถา 0.5 - 1 ซม.
ใบ : ใบเป็นใบเดี่ยว รูปร่างคล้ายใบโพธิ์ ตัวใบแบ่งเป็น 3 ช่วง สีเขียว เส้นผ่าศูนย์กลางของใบประมาณ 10 - 20 ซม. ยาว 5 - 10 ซม. มีหนวดไว้สำหรับเกาะ
ดอก : ดอกเป็นดอกแยกเพศ คือ ดอกตัวผู้และดอกตัวเมีย ดอกตัวผู้สีเหลือง มีกลีบดอก 5 กลีบ กลีบรูปไข่ยาวประมาณ 5 - 7 ซม. ดอกตัวเมียเล็กกว่า
ผล : ผลรูปร่างกลมรี เนื้อแน่นฉ่ำน้ำ มีหนามเล็กขนาด 3 - 4 มม. อยู่บริเวณผิวรอบผล ผลยาว 10 - 15 ซม. กว้าง 6 - 10 ซม. ผลดิบสีเหลือง ผลสุกสีแดงหรือแดงส้ม เมล็ดรูปไข่
มีจำนวนมาก ยาว 2.6 - 2.8 ซม. กว้าง 1.6 - 2.1 ซม.
ประโยชน์ :
ใบ : รสขมเย็น แก้ไข้ตัวร้อน ถอนพิษอักเสบ ตำพอกแก้ปวดหลัง แก้กระดูกเดาะ แก้ฝี แก้พิษ
เมล็ด : รสมันเมาเย็น ดิบเป็นพิษ คั่วให้กรอบรับประทานบำรุงปอด แก้ฝีในปอด แก้ไอ ขับปัสสาวะ แก้ท่อน้ำดีอุดตัน ใช้แทนเมล็ดแสลงใจ(โกฐละกลิ้ง)ได้
ราก : รสเบื่อเย็น ต้มดื่มถอนพิษทั้งปวง ถอนพิษไข้ ขับเสมหะ แก้เข้าข้อ ปวดตามข้อ แช่น้ำสระผม แก้ผมร่วง ฆ่าเหา
ผลอ่อน : ใบอ่อน ลดน้ำตาลในเลือด